[SFS0] - MBETTI TÎ KODESSUHNGo-SAHNGO TÎ LETÄA
Âssenge lêgô
Lafabëe
Lafabëe tî sahngo agbôngbi âllesu 23 sô ayeke kwê na yâ tî molongö sô na gbenî sô:
a b d e f g h i j k l m n o p r s t u v w y z
Âllesu sô kwê ayeke na irri nî daä tîtene zo alîngbi tî îrîka âmbupa na nî na sahngo. Töngana tî âyyanga-koddoro mîngi, irri tî âllesu ayeke gï gbegô sô âla lutti ndâli nî pëpe. Fôko mo bâa mo tene irri tî mbênî lêsû ayeke gï gbegô sô lo lutti ndâli nî sô pëpe, atâa sô, mîngi nî, poppo nî ayo pëpe, töngana tî sô ë yeke bâa na gbenî ge:
Âllesu otâ sô c, q, x ayeke na yâ tî lafabëe tî sahngopëpe, me a mû na âla irri na sahngo tîtene a îri âla na nî na irrikango âirri tî wandê. Ngâ na ndönî, ayeke nzönî tî hînga âllesu sô ndâli tî sô Bêafrîka ayeke na âyyanga ndê ndê na yâ tî ndongoro tî lo.
C = sêe Q = kûu X = kîsi
Zîa /j/ yamba sô sï a yeke mûlo gï tî sû na âkanza lêsû tj, dj, ndj, tanga tî âllesu 22 tî lafabëe tî sahngo sô alutti ôko ôko ndâli tî lêgô sô akpa irri tî âla. Âllesu okü tî gbenî ge sô alutti ndâli tî âllego ndê na farânzi. Töngana mo hînga tî dîko farânzi, hânge sï mo dîko tî sahngo nî töngana tî farânzi pëpe.
E Na sahngo, a dîko nî lâkwê gï töngana /é/ wala /è/; a dîko nî /e/ tî farânzi /je/ pëpe.
G Na sahngo, a dîko nî lâkwê na ndo kwê gï na kurru nî töngana tî garâ.
S Na sahngo, a dîko nî lâkwê na ndo kwê gï töngana /s/ tî susu.
U Na sahngo, a dîko nî lâkwê na ndo kwê töngana /ou/ tî farânzi.
W Na sahngo, a dîko nî lâkwê gï töngana tî wâ. A dîko nî /v/ pëpe.
Âssenge pendahmbo
Âllesu tî gbenî sô ôko ôko asû âssenge pendahmbo :
b d f g h k l m n p r s t v w y z
Hînga sô /w/ na /y/ ayeke taâ pendahmbo töngana âla du na li tî gerêpa. Me töngana âla du na ndâ tî gerêpa wala na pekô tî mbênî pendahmbo, âla gä töngana pendägô.
Âssenge âpendägô
Âllesu tî gbenî sô, a sû âssenge pendägô na nî.
i e a o u